Σεμιν. Αιγυπτιολογίας: Περίληψη β΄ εισήγησης (11-11-2015), Dr. Κυριάκος Σαββόπουλος

Dr. Κυριάκος Σαββόπουλος,

Research fellow-member of academic staff, Centre for the Study of Ancient Documents (CSAD), Faculty of Classics, Oxford University

Alexandria of Egypt is often hailed as having been a quintessential metropolis of the ancient times, serving, amongst other things, as: the capital of the longest lasting Hellenistic kingdom with imperial potential, ruled by the highly ambitious Ptolemaic dynasty; a “beacon of knowledge” in the ancient world, home of the Great Library and the Mouseion; and the most important harbour and commercial centre in the Mediterranean.  Despite these well-attested attributes, this presentation would rather focus on another major characteristic of the city, which identifies her not only as the greatest metropolis but also as the first true cosmopolis.  Alexandria developed as a unique multicultural assemblage where different cultures and their representatives, particularly Greek and Egyptian, coexisted and interacted with each other.  Indeed, a continuous multi-dimensional process of cross-cultural contact and exchange, in other words a process of acculturation, took place, resulting in a highly elaborate multicultural fabric that can only be described as uniquely “Alexandrian”; and although its political role as capital of the Ptolemaic kingdom ended in 30 BC, Alexandria’s cultural dynamics within the Roman Empire remained vivid for many more centuries.  Therefore, based on a wide range of material evidence, this presentation will deal with the roles of two major socio-cultural factors in Alexandria of the Hellenistic and Roman periods, ‘Macedon’ and ‘Egypt’.  The evidence relates to both the public and private spheres of life, such as expressions of ideology and identity as well as religious activities and funerary customs.

H Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου χαρακτηρίζεται συχνά ως η απόλυτη μητρόπολη του αρχαίου κόσμου, έχοντας υπάρξει μεταξύ άλλων: η  πρωτεύουσα του μακροβιότερου ελληνιστικού βασιλείου  με αυτοκρατορική προοπτική, υπό την ηγεμονία της ιδιαιτέρως φιλόδοξης δυναστείας των Πτολεμαίων· ο «φάρος της παγκόσμιας γνώσης», η έδρα της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου· το σημαντικότερο λιμάνι και εμπορικό κέντρο της Μεσογείου. Ωστόσο, η συζήτηση μας θα επικεντρωθεί σε μια άλλη εξίσου σημαντική παράμετρο, η οποία αναδεικνύει τη πόλη του Αλέξανδρου όχι μόνο ως μητρόπολη αλλά και ως πρώτη πραγματική κοσμόπολη. Η Αλεξάνδρεια υπήρξε ένα μοναδικό πολυπολιτισμικό μωσαϊκό, σημείο συνήπαρξης και αλληλεπίδρασης πολιτισμών –κυρίως του ελληνικού και του αιγυπτιακού – και των εκπροσώπων τους. Πράγματι, ήδη από τις αρχές της ελληνιστικής περιόδου ξεκινά μια συνεχής και άκρως ποικιλόμορφη διαδικασία διαπολιτισμικής αφομοίωσης, διαμορφώνοντας ένα μοναδικό πολυπολιτισμικό οικοδόμημα, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μόνο ως «Αλεξανδρινό»· και ενώ ο πολιτικός ρόλος της ως πρωτεύουσα του Πτολεμαϊκού βασιλείου  ολοκληρώνεται το 30 π.Χ., η πολιτισμική δυναμική της Αλεξάνδρειας παραμένει ισχυρή για αιώνες στα πλαίσια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Σε αυτή την παρουσίαση λοιπόν θα εστιάσουμε στο ρόλο δύο δυναμικών κοινωνικό-πολιτισμικών παραγόντων στην Αλεξάνδρεια της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου, της «Μακεδονίας» και της «Αιγύπτου», εξετάζοντας αρχαιολογικά δεδομένα, που συσχετίζονται τόσο με τον δημόσιο όσο και ιδιωτικό βίο της πόλης, όπως εκφράσεις ιδεολογίας και ταυτότητας, θρησκευτικές δραστηριότητες και ταφικά έθιμα.