Σεμιν. Αιγυπτιολογίας: Περίληψη η΄εισήγησης (13-01-2016), Παναγιώτης Π. Ιωσήφ

Αλέξανδρος ο… Πτολεμαίος

Π.Π.Ιωσήφ

Περίληψη ομιλίας

Η ομιλία της 13^ης Ιανουαρίου πραγματεύεται τον «μεταθανάτιο» Αλέξανδρο, δηλαδή την εικόνα του Αλεξάνδρου όπως αυτή προέκυψε από τη χρήση της προσωπικότητας και του ονόματός του από τους Διαδόχους και τους Επιγόνους. Πιο συγκεκριμένα, σκοπός της ανάλυσης είναι ο… Πτολεμαίος Αλεξάνδρος, αυτός δηλαδή που διαμορφώθηκε στην αυλή του Πτολεμαίου Α’ Σωτήρος. Θα εξεταστεί ο τρόπος με τον οποίο ο Πτολεμαίος ενέταξε τον Αλέξανδρο στο δυναστικό «πάνθεον» που δημιούργησε (ή -πιο ορθά- που δημιουργούσε, καθώς βρισκόμαστε ακόμη στα χρόνια της δημιουργίας) στη σατραπεία της Αιγύπτου.

Ο ελληνιστικός Αλέξανδρος αποτελεί το αντικείμενο μονογραφίας που βρίσκεται στο τελικό της στάδιο σε συνεργασία με την Cathy Lorber και θα εκδοθεί το 2017. Θα εξεταστεί αναλυτικά ο τρόπος με τον οποίο ο Πτολεμαίος ιδιοποιήθηκε το σώμα του Αλεξάνδρου, πώς το μετέφερε στην Αίγυπτο (αρχικά στη Μέμφιδα και εν συνεχεία στην Αλεξάνδρεια) και πώς το χρησιμοποίησε μέσα στον αστικό καμβά της νέας του δυναστικής πόλης ώστε να εξασφαλίσει μέσω του «χαρισματικού ηγεμόνα» τη νομιμοποίηση που χρειαζόταν με στόχο να λάβει τον τίτλο του βασιλέα. Θα γίνουν αναφορές σε Βεμπεριανά κοινωνιολογικά μοντέλα ή σε μελέτες για το «Διπλό Σώμα» του βασιλέα, όπως το ανέλυσε ο Ernst Kantorowicz για το μεσαιωνικό μοντέλο της αγγλικής βασιλείας. Τα εν θέματι θεωρητικά μοντέλα αποδεικνύονται ιδιαιτέρως χρήσιμα στην κατανόηση της γέννησης τόσο του μύθου του Αλεξάνδρου, όσο και της γέννησης της δυναστείας των Πτολεμαίων. Για πρακτικούς λόγους, η ανάλυση θα περιοριστεί σχεδόν αποκλειστικά στη βασιλεία του Πτολεμαίου Α’, αλλά θα γίνει και εκτενής αναφορά στη σύνδεση του Αλεξάνδρου με το θεό Διόνυσο, όπως αυτή εμφανίζεται στην περίφημη πομπή του Πτολεμαίου Β’ Φιλαδέλφου. Θα εξεταστούν οι τρόποι με τους οποίους οι ελληνιστικοί βασιλείς δημιούργησαν μια νέα κατηγορία «θεοτήτων», αυτή των ίδιων των βασιλέων, δημιουργώντας μια νέα ιεραρχία μεταξύ ανθρώπινου και θείου.

Η εικόνα του Διονύσου ως θριαμβευτή της ινδικής εκστρατείας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς δημιουργείται στη συνέχεια της εκστρατείας του Αλεξάνδρου και φαίνεται να δανείζει και να δανείζεται στοιχεία της προσωπικότητας του κατακτητή. Θα εξεταστεί ο τρόπος που γεννιέται η σύνδεση μεταξύ του θεού και του νεκρού βασιλέα προς όφελος των βασιλέων της Αλεξάνδρειας.

Η σύνδεση είναι πολυεπίπεδη και περίπλοκη, στη διάλεξη αυτή όμως εμείς θα επικεντρωθούμε στη θρησκευτική διάσταση της εικόνας του Αλεξάνδρου, ενώ θα εξετάσουμε σε βάθος νομισματικές απεικονίσεις τόσο του θεού όσο και του βασιλέα.